meksika kızılderilileri ne demek?

Meksika Kızılderilileri (İspanyolca Los indios de México ya da Los pueblos indígenas de México¹), Meksika'da yaşayan Kuzey Amerika Kızılderilileri grubunun Aridoamerika ile Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları.

Yerli Meksikalıların sayısı Meksika Anayasası'nın 2. maddesinde bulunan siyasi kriterler kullanılarak değerlendirilir. Meksika'da ırka bağlı etnisite değil, kültüre bağlı etnisite sayımı yapılarak o etnisitenin dil, gelenek, inanç ve kültürü amaçlanır². Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas (CDI) ile Instituto Nacional de Estadística y Geografía verilerine göre, birçok farklı etnik gruptan³ 10.1 milyon (genel nüfusa oranı: % 9.8) Kızılderili vardır ⁴. Meksika'da Instituto Nacional de Lenguas Indígenas tarafından korunup kollanan 68 dil grubu (agrupaciones lingüísticas) ve 364 yerli dil/lehçe (variantes lingüísticas) bulunur⁵.

Kızılderililer ile Avrupalı göçmen yerleşimciler arasında 1519–1933 yıllarında aralıklı olarak asırlara yayılan savaşlar silsilesine Meksika Kızılderili savaşları adı verilir.

Diller

Meksika'da 11 dil ailesinde (familias lingüísticas) toplanan 68 dil grubuna (agrupaciones lingüísticas) ait 364 yerli dil/lehçenin (variantes lingüísticas) araştırılması Instituto Nacional de Lenguas Indígenas tarafından yapılır⁶⁷.

Dil aileleri ve buna bağlı dil grupları:

Algonkin-Yurok dilleri: Kikapuca
Uto-Aztek dilleri: Güney Tepehuancası, Huiçolca, Koraca, Kuzey Tepehuancası, Mayoca, Nahuatlca, Papagoca Pimaca, Tarahumaraca, Varihoca
Yuma-Koçimi dilleri: Kilivaca, Kukapaca, Kumeyayca, Paypayca, Tipayca
Seri dilleri: Serice
Oto-Mange dilleri: Amuzgoca, Çatinoca, Çinantekçe, Çoçoltekçe, İşkatekçe, Kuikatekçe, Matlatzinkaca, Mazahuaca, Mazatekçe, Miştekçe, Otomice, Pamece, Popolokaca, Tlahuikaca, Tlapanekçe, Trikice, Yonaz Çiçimekacası
Maya dilleri: Akatekçe, Avakatekçe, Çuhça, Çolca, Hakaltekçe, İşilce, Kakçikelce, Kanhobalca, Kekçice, Kiçece, Lakandonca, Mamca, Moçoca, Tabasco Çontalcası, Tektitekçe, Toholabalca, Tzeltalca, Tzotzilce, Vastekçe, Yukatek Mayacası
Totonak-Tepehua dilleri: Tepehuaca, Totonakça
Taraska dilleri:
Mihe-Zoke dilleri: Ayapanekçe, Mihe dilleri, Olutekçe, Sayultekçe, Sierra Popolukacası, Texistepec Popolukacası, Zoke dilleri
Tekistlatek dilleri: Oaxaca Çontalcası
Huavece

Halklar

100.000 den fazla nüfusu sahip olanlar


100.000 den fazla nüfusu sahip olanlar \|
Etnik
Nahuatl (Nāhuatlācah)
Yukatek Mayaları (Maya’wiinik)
Zapotekler (Binizaa)
Miştekler (Tu'un savi)
Otomiler (Hñähñü)
Totonaklar (Tachiwin)
Tzotziller (Batzil k'op)
Tzeltalar (K'op o winik atel)
Mazahualar (Hñatho)
Mazatekler (Ha shuta enima)
Vastekler (Téenek)
Çollar (Winik)
Çinantekler (Tsa jujmí)
Purepeçalar (P'urhépecha)
Mişeler (Ayüükjä'äy)
Tlapanekler (Me'phaa)
Tarahumaralar (Rarámuri)
<small>Source: CDI (2000)</small> 3

¹Number of indigenous peoples that still speak their Indigenous language

20.000 den fazla ve 100.000 den az nüfusu sahip olanlar


20.000 den fazla ve 100.000 den az nüfusu sahip olanlar
Etnik
Mayolar (Yoreme)
Zokeler (O'de püt)
Çontallar (Yokot)
Popolukalar (Tuncápxe)
Çatinolar (Cha'cña)
Amuzgolar (Tzañcue)
Toholaballar (Tojolwinik)
Huiçollar (Wixárika)
Tepehuanlar (O'dami)
Trikeler (Tinujéi)
Popolokalar
Koralar (Nayeeri)
Mameler (Qyool)
Yakiler (Yoeme)
Cuicateco (Nduudu yu)
Huaveler (Ikoods)
<small>Kaynak: CDI (2000)</small> 4

¹Number of indigenous peoples that still speak their Indigenous language

20.000 den az nüfusa sahip olanlar


20.000 den az nüfusa sahip olanlar
Etnik
Tepehualar (Hamasipini)
Kanhoballar (K'anjobal)
Chontal of Oaxaca (Slijuala sihanuk)
Pame (Xigüe)
Chichimeca Jonaz (Uza)
Guarijío (Makurawe)
Çuhlar
Chocho (Runixa ngiigua)
Tacuate
Ocuiltec (Tlahuica)
Pima Bajo
Hakaltekler (Abxubal)
Kekçiler (K'ekchí)
Lakandonlar (Hach t'an)
Ixcatec
Seriler (Comcáac)
Kiçeler (Quiché, Q'iché)
Motocintleco (Qatok)
Kakçikeller (K'akchikel)
Paipai (Akwa'ala)
Tohono O'odham (Papago)
Cucapá (Es péi)
Kumiai (Ti'pai)
Kikapular (Kikapooa)
Koçimiler (Laymón, mti'pá)
İşiller
Kilivalar (Ko'lew)
Avakatekler
Diğerleri<sup>2</sup>
<small><sup>2</sup> dahil: Opatalar, Soltec ve Papabuco</small>
<small>Kaynak: CDI (2000)</small> 5

¹Number of indigenous peoples that still speak their Indigenous language

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dış bağlantılar

Orijinal kaynak: meksika kızılderilileri. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

↩
National Commission for the Development of the Indigenous Peoples ↩
↩
Defined as persons who live in a household where an indigenous language is spoken by one of the adult family members ("Criteria del hogar: De esta manera, se establece, que los hogares indígenas son aquellos en donde el jefe y/o el cónyuge y/o padre o madre del jefe y/o suegro o suegra del jefe hablan una lengua indígena y también aquellos que declararon pertenecer a un grupo indígena."1 )AND persons who speak an indigenous language but who do not live in such a household (Por lo antes mencionado, la Comisión Nacional Para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas de México (CDI) considera población indígena (PI) a todas las personas que forman parte de un hogar indígena, donde el jefe(a) del hogar, su cónyuge y/o alguno de los ascendientes (madre o padre, madrastra o padrastro, abuelo(a), bisabuelo(a), tatarabuelo(a), suegro(a)) declaro ser hablante de lengua indígena. Además, también incluye a personas que declararon hablar alguna lengua indígena y que no forman parte de estos hogares 2 ) ↩
INALI : Catálogo de las Lenguas Indígenas Nacionales , Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas ↩
↩
INALI [Instituto Nacional de Lenguas Indígenas] (14 January, 2008). Catálogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas ↩